نوشتن از دیدگاه روانپزشکی قسمت دوم اگر گلوله اسلحه وِرتِر قلب او را نمی‌شکافت، آنگاه شاید این خود گوته، نویسنده و شاعر بزرگ آلمان بود که دست به خودکشی می‌زد. در واقع گوته با کشتن قهرمان ناکام کتاب پرآوازه "رنجهای ورتر جوان"، خود را از خودکشی رهانید. هنرمند به وسیله روی کاغذ آوردن اندیشه ها و عواطف خویش، از آنها رها می‌شود.هیچکس ننوشته است، نقاشی نکرده است، مجسمه نساخته است، آهنگی نساخته است، اختراع یا اکتشافی نکرده است مگر آنکه ضمن برخی هدفهای دیگر، خود را هم از تنش و اندوه برهاند.

3) بهترین نوشت افزار

خودنویس هم یک شئ جذاب و هم وسیله ای عملی است که فقط معدودی از نویسندگان در برابر آن بی‌تفاوت می‌مانند. احساس نسبت به خودنویس از یک کشش ساده ناشی از نیاز به وسیله‌ای برای نوشتن، تا شور و شیدایی لجام گسیخته، گسترده است و بین این دو سر طیف هر حالتی که بتوان تصور کرد وجود دارد. گرچه دلایل چنین دلبستگی شدیدی متفاوت است اما این عاطفه جنبه همه گیر دارد. ببینیم چیست که این شئ کوچک استوانه ای را چنین مقاومت ناپذیر می‌کند.

قبل از هر چیز، خودنویس وسیله‌ای است برای نوشتن. اما روان نویس با نوک نمدی، مداد، خودکار، قلم فرانسه، قلم نی، قلم سوزنی، گچ، و زغال هم وسیله نوشتن هستند و فهرست بیش از آن طولانی است که بخواهیم همه را نام ببریم. اما تفاوت بین اینها آشکار است. خودنویس صرفاً یک وسیله نوشتن مانند مداد یا خودکار که تمام می‌شوند و به گوشه ای دورانداخته می‌شوند نیست، چیزی فراتر از آن است.

خودنویس را می‌توان با طلا، نقره، یا لاک چینی آراست، آن را می‌توان با الماس زینت داد یا با طرح‌های هندسی یا گل و گیاه تزیین کرد. برای برخی، چنین تزیین و آرایه ای عامل جذابیت است. در واقع قلم فرانسه و مداد اتوماتیک در گذشته به نحو مشابهی آراسته می‌شدند و امروز خودکار یا روان‌نویس هم ممکن است به نحو مشابهی مرصع شوند، اما به سختی امکان دارد معادل خودنویس تلقی شوند.

درخشندگی و شکوه ظاهر و پوشش خودنویس ممکن است نشانه ای از ثروت یا موقعیت اجتماعی کسانی باشد که به عنوان اصل، جواهرات تزیینی را به شکل معمول به کار نمی‌برند. برای چنین افرادی در بسیاری موارد، نشانه های بیرونی ثروت به وسیله تظاهر و خودنمایی از طریق اشیایی چون فندک یا اتومبیل گرانقیمت جایگزین می‌شود. اما این کاربرد خودنویس تنها درباره معدودی صدق می‌کند و آنچه اکثریت دوستداران خودنویس را جلب می‌کند ذات این وسیله است و پوشش بیرونی و قیمت آن نقشی ندارد.

به هر حال نوع خودنویس می‌تواند وسیله ای باشد برای تأکید و تصریح بر موقعیت اجتماعی فرد. یک خودنویس گرانقیمت و عالی، هم موقعیت مادی و هم موقعیت فرهنگی و فکری صاحب خود را می‌تواند بازتاب دهد. در عین حال، ویژگی منحصر به فرد خودنویس مرتبط با باورهای طبقه حاکمه اقتصادی یا سیاسی نیست که در نوک طلایی خودنویس خویش، نمادی از اعتبار خود را می‌بینند.

افراد ممکن است خودنویس را به عنوان هدیه‌ای دریافت کنند که نماینده و یادبودی از عاطفه و عشق است و یا شخصاً خودنویسی را که پسندیده‌اند بخرند. آیا این می‌تواند دلبستگی زیاد به خودنویس را توجیه کند؟ باید گفت خیر. زیرا این امر در مورد کراوات هم صدق می‌کند یا در مورد کفش، اما هیچگاه بین فرد با کفش یا کراواتی که به عنوان هدیه دریافت کرده است، رابطه ای که با خودنویس دارد روی نمی‌دهد. بنابراین چیزی فراتر باید موجود باشد.

بسیاری از کودکان و نوجوانان، خودنویس را به عنوان نشانه یک رویداد مهم در زندگی خود دریافت کرده‌اند: ورود به مدرسه متوسطه، جایزه برای گذراندن یک آزمون. این هم دلبستگی به خودنویس را در برخی موارد اما نه همه آنها تبیین می‌کند.

اکنون به تدریج به تبیین‌های نهایی درباره دلبستگی به خودنویس نزدیک می‌شویم. خودنویس چیزی است که به سرعت تبدیل به یک وسیله کاملاً شخصی می‌شود که دست با آن خو می‌گیرد. گرچه میلیونها خودنویس تولید می‌شود اما هر یک از آنها منحصر به فرد است. تنها در موقعیت های نادر، حتی به یک دوست نزدیک، ممکن است قرض داده شود. خودنویس در عرض چندهفته به صورتی همیشگی به وسیله دست صاحب خود تغییر می‌کند. این یکی از ممیزات این وسیله است یعنی با دست یک نفر آشناست اما با دست دیگران اینگونه نیست. به طور خلاصه، خودنویس به همان اندازه که وسیله‌ای زیبا برای نوشتن است، یک وسیله شخصی است. اما این بازهم همه ماجرا نیست.

خودنویس، که به شکل امروزی آن اندکی بیش از یک قرن پیش به وجود آمده است، عبارت است از یکی از آخرین‌ها در خط طولانی وسایل نوشتن. خودنویس به سادگی عبارت است از قلمی با نوک دارای شکاف همراه با یک منبع جوهر. گرچه قرنها به درازا کشید تا خودنویس به این نقطه برسد اما خودنویس امروزی بر همان مبنایی کار می‌کند که وسیله نوشتن محرران یک هزاره پیش از این کار می‌کرد.

خودنویس میراث گرانبهای فرهنگ و هنر و دانش بشری است و به نظر نمی‌رسد جانشینی داشته باشد. بدون این میراث و آگاهی از آن و لذت بردن از نوشتن با آن و داشتن آن، کودکان هزاره جدید میلادی به این نتیجه می‌رسند که نوشتن صرفاً سرهم‌بندی نشانه های قراردادی بوده است. آن گاه نمی‌توانیم به آنان خرده بگیریم که چرا حتی بدتر از نسلهای جاری خو گرفته به خودکار می‌نویسند. اگر کسی فکر می‌کند اکنون با تایپ کامپیوتری و رسانه های دیژیتال احتیاجی به نوشتن با دست نداریم به همان اندازه در اشتباه است که به دنبال اختراع عکاسی گمان عده‌ای بر آن بود که دیگران نیازی به نقاشی نیست، حال آنکه دیدیم ارزش نقاشی پس از اختراع عکاسی افزونتر و جنبه فرهنگی و زیبایی- شناختی آن بیشتر شد.

اگر کسی گمان دارد با رسانه های دیژیتال دیگر نیازی به نوشتن با دست نیست، به همان اندازه در اشتباه است که کسی به دنبال اختراع اتومبیل می‌گفت دیگر انسان نیازی به راه رفتن ندارد و عضلات پای او دیگر بی‌استفاده است. حال آنکه می‌بینیم در عصر ماشین توجه به ورزش افزونتر هم شده است.

خودنویس سهم خود را از فراز و نشیب‌های تاریخی، تعابیر هنرمندانه، مظاهر زیبایی شناختی و فناورانه و صوری و تجاری داشته است. علاقه به خودنویس منحصر به مجموعه داران، خوشنویسان، و نویسندگان نیست بلکه شامل همه افراد با اذهان پرسشگر و دارای علائق گسترده می‌شود. این به دلیل جنبه های تاریخی و فرهنگی است که خودنویس پوشش می‌دهد. بدون خودنویس احساس می‌کنیم که در سکوت هراس‌آور خاطرات تحریف شده ما، پلی در پشت سر خراب خواهد شد.

4) تاریخچه نوشتن و نوشت افزار

نوشتن با دست را می‌توان یکی از بزرگترین اختراعات گونه انسان دانست. اما پیش از آن طراحی و نقاشی با دست نیز به انسانهای اولیه امکان داد یک رویداد را باز تولید کنند، خود و جانوران را نمایش دهند، اندیشه ها، ترسها، و آرزوهای خود را برای نمونه در نقاشیهای غاری مشهوری چون آلتامیرای اسپانیا یا غارهای لرستان ارائه کنند. نخستین نمونه های طراحی بر صخره به حدود سی و پنج هزار سال پیش از میلاد باز می‌گردد. ابزارهای ترسیم بسیار ساده بودند: انگشتان و کف دست که به رنگهای طبیعی آغشته می‌شدند. این رنگها عبارت بودند از انواع گِلهای رس که با چربی جانوران مخلوط شده بودند.

گاهی در نقاط دیگر جهان، اشیاء سخت و تیز همچون سنگ چخماق برای حک کردن یا نشاندار کرده صخره ها برای توصیف رویدادهای مهم به کار رفته اند. این یافته های باستانشناختی اهمیت بیحدی دارد و به عنوان نخستین نمونه ها از توانایی نوع انسان برای توصیف، مرتبط کردن، و فهم رویدادهای بیرونی مورد بررسی هستند.

کاربرد واقعی و سازمانمند دست نوشته ها به صورت نشانه های موسوم به خط، به منظور امور اداری و اجرایی، تنها در دوره های تمدن رودهای بزرگ و به ویژه با حروف میخی بابلی‌ها و کلده‌ای‌ها (حدود سه هزار سال پیش از میلاد) پدیدار شد. سامانه نوشتاری ایجاد شده، ساده و کارکردی و به محیطی که این مردم در آن می‌زیستند مرتبط بود. الواحی از گِل رس خام تهیه می‌شد و علائم (حروف) به وسیله یک قلم روی آنها ایجاد می‌شد. این قلم شکاف گوه‌ای شکلی بر گِل رس بر جای می‌گذاشت که ثابت باقی می‌ماند. هزاران از این الواح باقیمانده است که شامل کتابخانه بزرگ آشور بانی پال (حدود 627 – 669 پیش از میلاد) می‌شود که میان خرابه‌های قصر شاهی در نینوا یافت شده است.

شکل دیگر نوشتار که تقریباً همان زمان پدیدار شد، نقش‌های هیروگلیف بود که با استفاده از قلم مو و رنگ‌ها (جوهر مشکی از دوده، جوهر قرمز از شنگرف [سولفور جیوه] یا گل اخرا [اکسید سرب قرمز]) بر پاپیروس‌هایی که گاه تا چهل متر درازا داشت، تصویر می‌شد، یا به وسیله اسکنه بر بناهای یادبود مصر باستان حک می‌شد.

از این دورانها و از چنین مکانهایی است که نخستین نمونه‌های قلم تحریر به ما رسیده است که پیش نمونه‌های واقعی خودنویس‌های نوین هستند. یافته‌های باستانشناختی دلالت دارد که حداقل در آغاز، این قلم‌ها نی‌هایی بودند با نوک تیز. سوراخ کوچکی در یک گره در طول ساقه ایجاد می‌کردند که نوعی مخزن را به وجود می‌آورد. جوهر در بالای نی ریخته می‌شد که به آهستگی به پایین به سوی نوک منتشر می‌شد. این نوک هم معمولاً به صورت عمودی به دو قسمت شکاف داده می‌شد که در واقع شبیه همان وضعیتی است که در حال حاضر قلم نی‌های خوشنویسی در ایران آماده می‌‎شوند. این ساختارها گرچه ابتدایی و قدیمی است اما مشابه آن چیزی است که در خودنویس‌های جدید امروزی به کار می‌رود. اشیایی شبیه به این در مصر یافت شده‌اند که هنوز نشانه‌هایی از جوهر درون آنها وجود دارد. در ضمن نقل قولهایی جالب وجود دارد که یکی از آنها منسوب است به ارسطو (32 – 84 پیش از میلاد) و در مورد کاربرد یک نی نقره‌ای برای نوشتن است.

در موزه ملی در ناپل، قلمهایی به شکل نی از جنس برنز وجود دارد که توصیف یکی از آنها به شرح زیر است:

"قلمی که به وسیله حلقه کردن یک ورقه نازک از برنز به شکل استوانه ساخته شده است و یک سر آن دارای نوکی است که برای نوشتن به کار می‌رود. سر دیگر آن مربع شکل و مسطح است تا با آن بتوان نوشته‌ها را تراشید". این زیرنویس توصیفی برای "قلم = Calamus" در مجموعه‌های ارزشمند پمپی در موزه ناپل است.

قلم‌های پَر از قرن ششم میلادی رایج شدند. آنها نسبت به قلم نی امتیازهای متعددی داشتند: انعطاف‌پذیرتر بودند، قطع آنها ساده‌تر بود، شکنندگی کمتری داشتند و قابلیت ارتجاع آنها به این معنی بود که با تغییر فشار روی آنها، تأثیرات خوشنویسی متفاوتی می‌شد به دست آورد.

استفاده از قلم نی در دنیای اسلام ادامه یافت و در قرن سوم هجری قمری، خلیفه المعزّ دستور داد برای او قلمی از فلز بسازند. قلمی از طلا ساخته شد که دارای مخزن جوهری بود که تنها زمانیکه قلم برای نوشتن به کار می‌رفت، جوهر جریان پیدا می‌کرد.

در دستنوشته‌های لئوناردو داوینچی (1519 – 1452) درباره ابداع قلمهایی استوانه‌ای شکل با مخزن ذخیره و درپوش برای حفظ جوهر داخل مخزن طرح‌هایی وجود دارد که درون آن کانالهای باریکی که همان کار مویرگها را در قسمت تغذیه خودنویسهای امروزی انجام می‌دادند دیده می‌شود. این قلم‌ها به صورت عمودی قطع زده شده بودند. جالب است که در دستنوشته‌های فراوان داوینچی، اثری از بی‌نظمی‌های ناشی از جریان جوهر که به علت فروبردن مکرر قلم در دولت باشد ملاحظه نمی‌شود.

در این فاصله اختراع چاپ به وسیله گوتنبرگ و استفاده از مداد با مصالح گوناگون انجام شد. در قرنهای 16 و 17 میلادی نیز ضمن استفاده عام از قلم پر، انواع قلم‌های فلزی نیز به کار می‌رفت. در قرن هجدهم، اصحاب دائرۃ‌المعارف در جلد دوازدهم آن زیر مدخل "قلم دائم"، با ذکر جزئیات یک قلم فلزی را توصیف می‌کنند که قادر به نگهداری مقادیر زیاد جوهر است و در نتیجه نیاز به فروبردن مکرر نوک قلم در دوات نیست. در قرن نوزدهم استفاده از سرقلم‌های فلزی بر قلم پَر پیشی گرفت و در واقع کاربرد این سر قلم‌های فلزی که بر گیرنده‌های چوبی سوار می‌شدند، موجب ریشه‌کنی بیسوادی در بسیاری از ممالک اروپایی شد.

به تدریج اصلاحات در قلم‌های فلزی همراه با مخزن جوهر منجر به پیدایش نخستین خودنویس‌های واقعی در اواخر قرن نوزدهم میلادی و ابتدای قرن بیستم میلادی شد. سیستم کارآمد تغذیه جوهر، استفاده از پیستون برای پرکردن جوهر (به عوض کاربرد قطره چکان در خودنویس‌های اولیه) موجب بهبود کارکرد خودنویس‌ها و رواج بیشتر آنها شد.

سیستم جوهررسانی به وسیله کانالهای مویرگی از مخزن به نوک خودنویس باعث شد که مسأله جریان نامنظم جوهر حل شود و خودنویس‌ها قابل اتکاءتر شوند.

می‌توان ادعا کرد خودنویس‌های مدرن امروز چیزی نیست مگر نتیجه کوشش پیوسته برای تولید نوشت‌افزاری که بتواند با سرعتی همگام با فرایند اندیشه قادر به کار باشد. البته می‌توان از وسائل دیگر چون مداد و خودکار و روان‌نویس هم برای ثبت افکار استفاده کرد اما خشکی مداد، چسبندگی جوهر خودکار، و خط یکنواخت و انعطاف‌ناپذیر روان‌نویس مانعی بر سر راه جریان آزاد افکار بر روی کاغذ است. ضربه‌های مکانیکی با انگشتان برای تایپ کردن با ماشین تحریر یا کامپیوتر نیز کارکردهای اصلی نوشتن را که به کارافتادن همزمان و هماهنگ مراکز حسی و حرکتی گفتار و مراکز حسی و حرکتی دستها در قشر مغز و ارتباط آنها با مراکز اولیه و ثانویه ارتباطی باشد، به صورتی ناقص درمی‌آورد و محتمل است که از قدرت تخیل و تصور نویسنده بکاهد.

نوشتن از دیدگاه روانپزشکی قسمت سوم